Rozliczenie WNT przez podatnika nieposiadającego numeru VAT UE

Czy będąc zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym dokonując zakupu towarów od unijnego dostawcy powinniśmy rozliczyć WNT jeśli nie posiadamy numeru VAT UE?

Definicję wewnątrzwspólnotowego nabycia odnajdujemy w art. 9 ust. 1 ustawy o VAT. W myśl tego przepisu przez podlegające opodatkowaniu wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT), rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz.

Z wewnątrzwspólnotowym nabyciem mamy do czynienia, gdy:

1) nabywcą towarów jest:

a) podatnik polskiego podatku VAT, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, lub podatnik podatku od wartości dodanej (podatnik unijny), a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika,

b) osoba prawna niebędąca podatnikiem

- z zastrzeżeniem art. 10,

2) dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem podatku VAT lub podatku od wartości dodanej.

Ustawodawca wymienia obszerną listę przypadków, w których wewnątrzwspólnotowe nabycie nie powstaje (tzn. nabycie towaru przez polski podmiot od podmiotu z kraju UE nie rodzi obowiązku opodatkowania i wykazania w deklaracji podatkowej). Są to m.in. sytuacje wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy, czyli dotyczące nabycia towarów dokonywanego przez podmioty nieuprawnione do odliczania podatku naliczonego, rolników ryczałtowych dla potrzeb działalności rolniczej, podatników u których sprzedaż jest zwolniona z opodatkowania na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy, osoby prawne niebędące podatnikami. Są to wyłączenia podmiotowe, uzależnione od całkowitej wartości nabycia. Wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów uprawniająca do wyłączenia od podatku VAT wynosi 50.000 zł. Przy wyliczaniu tej kwoty nie uwzględnia się kwoty zapłaconego podatku od wartości dodanej, nabycia nowych środków transportu i wyrobów akcyzowych. Wyłączenie to będzie miało jednak miejsce, jeżeli całkowita wartość WNT na terytorium kraju nie przekroczyła również w poprzednim roku podatkowym kwoty 50.000 zł (art. 10 ust. 2).

Niezależnie od faktu rejestracji dla potrzeb rozliczania transakcji wewnątrzwspólnotowych, w przypadku gdy nabywcą jest polski czynny podatnik VAT, a dokonującym dostawy towarów podatnik podatku od wartości dodanej, opodatkowane wewnątrzwspólnotowe nabycie będzie występowało na terytorium kraju. Zgodnie bowiem z art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, w przypadku gdy nabywcą w WNT jest podatnik, który nie podał, zgodnie z art. 97 ust. 10, numeru identyfikacji podatkowej poprzedzonej kodem PL - WNT uznaje się za dokonane na terytorium kraju ze wszystkimi tego faktu konsekwencjami, w tym obowiązkiem zarejestrowania tego zdarzenia w ewidencjach VAT oraz informacji podsumowującej. Brak rejestracji VAT UE nie wyklucza również możliwości odliczenia podatku naliczonego z tytułu WNT. Warunkiem odliczenia nie jest bowiem rejestracja dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych.

Warunki umożliwiające zastosowanie stawki 0% w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów, wymienione są w art. 42 ustawy o VAT, ale określone są także w dyrektywie unijnej.

Wymóg posiadania przez nabywcę ważnego numeru identyfikacyjnego, nadanego mu przez państwo członkowskie inne niż państwo rozpoczęcia wysyłki, stanowiło do tej pory - zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej - jedynie przesłankę formalną zwolnienia dostawy z opodatkowania (w Polsce stawka VAT 0%), której brak nie pozwalał kwestionować zasadności zastosowania zwolnienia. Dyrektywa Rady 2018/1910 z 4 grudnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do harmonizacji i uproszczenia niektórych przepisów w systemie podatku od wartości dodanej dotyczących opodatkowania handlu między państwami członkowskimi (Dz. Urz. UE L nr 311/3) zakłada jednak, że przesłankami materialnymi zastosowania zwolnienia z opodatkowania dostawy towarów w handlu wewnątrzwspólnotowym, oprócz warunku transportu towarów poza państwo członkowskie dostawy, jest posiadanie przez dostawcę numeru VAT UE nabywcy i podanie go w informacji podsumowującej.

Z uwagi na konieczność dostosowania polskich przepisów ustawy o VAT do postanowień tej dyrektywy, w ustawie z dnia 28 maja 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku od towarów i usług, ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1106) w art. 42 ust. 1 pkt 1 dodano zapis dotyczący obowiązku nabywcy w zakresie podania dostawcy ważnego numeru identyfikacyjnego VAT.

Zatem jednym z warunków koniecznych do zastosowania stawki VAT 0% do WDT, będzie nie tylko dokonanie dostawy na rzecz nabywcy posiadającego właściwy i ważny numer identyfikacyjny dla transakcji wewnątrzwspólnotowych, ale również podanie przez nabywcę tego numeru dostawcy.

Ponadto, w ww. ustawie dodano ust. 1a do art. 42 ustawy, który wprowadza dodatkowy warunek dla zastosowania preferencyjnej stawki VAT, polegający na złożeniu przez dostawcę prawidłowej informacji podsumowującej. Złożenie informacji podsumowującej przez dostawcę, będzie więc materialną przesłanką do zastosowania obniżonej stawki VAT dla WDT.

Uzasadniając dodanie takiego wymogu, ustawodawca wyjaśnił, że dane zawarte w informacji podsumowującej dostawcy odgrywają zasadniczą rolę w walce z oszustwami podatkowymi na terenie Unii Europejskiej, gdyż dają możliwość porównania ich z danymi zadeklarowanymi przez nabywcę. Stąd zadeklarowanie prawidłowych danych jest szczególnie istotne. Warunek ten może być w pewnych okolicznościach uchylony, jeśli dostawca należycie wyjaśni naczelnikowi urzędu skarbowemu, w formie pisemnej, swoje uchybienie, np. w sytuacji, gdy niezłożenie informacji podsumowującej lub złożenie jej po terminie czy też podanie w niej nieprawidłowych informacji było wynikiem pomyłki, a nie przykładowo udziału w przestępstwie. Zatem na podatnika zostanie przerzucony obowiązek należytego wyjaśnienia swojego uchybienia. Organy podatkowe w celu kontroli realizacji obowiązku wynikającego z dodanego w art. 42 ust. 1a ustawy o VAT będą działać w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900 ze zm.), wykorzystując narzędzia i środki z niej wynikające, takie jak przeprowadzenie czynności sprawdzających, wezwanie czy też kontrola podatkowa (i w konsekwencji ewentualnie wszczęcie postępowania podatkowego).

Należy więc zwrócić uwagę, czy zagraniczny kontrahent dokonał opodatkowania transakcji stawką krajową czy zastosował zwolnienie z opodatkowania lub stawkę 0%. Gdyby z uwagi na brak numeru VAT UE polskiego nabywcy obciążył tę dostawę podatkiem VAT, Czytelnik byłby zmuszony rozliczyć WNT przyjmując za podstawę kwotę brutto z faktury.

Nie ma zatem przeszkód, aby podatnik który prowadzi działalność gospodarczą dokonał WNT opodatkowując je w kraju i jednocześnie odliczając podatek naliczony. Powinien jednak złożyć formularz VAT-R i zawiadomić organ podatkowy o zamiarze dokonywania transakcji wewnątrzwspólnotowych. Wprawdzie złożenie tego druku powinno nastąpić przed dokonaniem pierwszej wewnątrzwspólnotowej transakcji, skoro jednak podatnik nie dopełnił tego obowiązku, powinien to zrobić jak najszybciej.

Zgodnie z art. 81 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2020 r. poz. 19 ze zm.), podatnik lub płatnik, który wbrew obowiązkowi nie dokonuje w terminie zgłoszenia identyfikacyjnego albo aktualizacji objętych nim danych albo też podaje w nim dane niezgodne ze stanem rzeczywistym lub niepełne, podlega karze grzywny za wykroczenia skarbowe. Kara ta może być wymierzona w granicach od 1/10 do dwudziestokrotności wysokości minimalnego wynagrodzenia. Wysokość grzywny w danym przypadku zależy od okoliczności sprawy, a także sytuacji osobistej sprawcy, czyli m.in. jego stosunków rodzinnych, stanu majątkowego, dochodów, możliwości zarobkowania.

Kary można uniknąć poprzez złożenie tzw. czynnego żalu. Przewiduje to art. 16 § 1 K.k.s. "Czynny żal" to zawiadomienie urzędu skarbowego o popełnieniu czynu zabronionego, które wnosi się na piśmie (utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej) lub ustnie do protokołu.

Reasumując

WNT wystąpi także wtedy, gdy polski podatnik nie dokonał rejestracji dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych. Niedopełnienie formalności nie wyklucza konieczności opodatkowania dokonanego nabycia i nie pozbawia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego od tej transakcji. Podatnik musi jednak pamiętać o dokonaniu rejestracji VAT UE, gdyż niedopełnienie tego obowiązku jest zagrożone karą grzywny.