Odliczanie VAT przy WNT i imporcie usług

W sytuacji gdy transakcja spełnia definicję wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, polski podatnik jest zobowiązany do rozliczenia podatku VAT należnego z tytułu tej transakcji. Jednocześnie ma on także, co do zasady, prawo do jego odliczenia. Podobna zasada obowiązuje w przypadku importu usług.

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów to nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz. WNT występuje, co do zasady, gdy:

a) nabywcą towarów jest polski podatnik VAT czynny, a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika,

b) dostawcą towarów jest unijny czynny podatnik podatku od wartości dodanej.

WNT może wystąpić także w przypadku przemieszczenia własnych towarów do innego kraju Unii Europejskiej, czyli w sytuacji tzw. nietransakcyjnego przemieszczenia towarów.

W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika unijnego, nie później jednak niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru będącego przedmiotem WNT. Wynika to z art. 20 ust. 5 ustawy o VAT. Tak więc o momencie powstania obowiązku podatkowego w WNT nie decyduje data otrzymania faktury przez polskiego podatnika.

Przy czym, gdy polski podatnik po wpłaceniu zaliczki kontrahentowi unijnemu otrzyma fakturę, to fakt ten nie powoduje powstania obowiązku podatkowego w VAT. Obowiązek podatkowy w WNT powstaje bowiem w dacie wystawienia faktury dokumentującej dostawę towarów lub 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru w sytuacji, gdy przed tą datą nie wystawiono faktury.

Import usług

W myśl art. 2 pkt 9 ustawy o VAT przez import usług rozumie się świadczenie usług, z tytułu wykonania których podatnikiem jest usługobiorca, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT. Zatem, co do zasady, zakup usług od kontrahentów zagranicznych nieposiadających w Polsce siedziby ani oddziału, których miejsce świadczenia ustalone na podstawie odrębnych przepisów znajduje się w Polsce, zobowiązuje polskiego podatnika do rozliczenia VAT z tytułu importu usług.

Przy imporcie usług obowiązek podatkowy powstaje, co do zasady, na takich samych zasadach jak przy transakcjach krajowych. Jak wynika z art. 19a ust. 1 ustawy o VAT, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towaru lub wykonania usługi. Natomiast otrzymanie przed dokonaniem dostawy towarów lub wykonaniem usługi całości lub części zapłaty (przedpłaty, zaliczki, zadatku lub raty) powoduje powstanie obowiązku podatkowego z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty (art. 19a ust. 8 ustawy o VAT). Oznacza to, że generalnie polski podatnik płacący kontrahentowi zaliczkę powinien z tego tytułu rozliczyć podatek VAT.

Natomiast podstawę opodatkowania z tytułu importu usług stanowi generalnie wszystko, co stanowi zapłatę, którą usługodawca otrzymał bądź ma otrzymać od usługobiorcy z tytułu sprzedaży. Rozliczając VAT należny z tytułu importu usług, należy zastosować analogiczną stawkę VAT, jaka miałaby zastosowanie w przypadku usług świadczonych na terenie kraju.

Odliczenie VAT

Zgodnie z podstawową zasadą, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi VAT przysługuje prawo do odliczenia VAT. Kwotę podatku naliczonego podlegającego odliczeniu stanowi m.in. kwota VAT należnego z tytułu:

świadczenia usług, dla którego zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT podatnikiem jest ich usługobiorca,
WNT, o którym mowa w art. 9 ustawy o VAT,
WNT, o którym mowa w art. 11 ustawy o VAT.

Polscy podatnicy, którzy nabywają towary od kontrahentów unijnych (w ramach WNT), odliczają VAT z tytułu tych nabyć na zasadach ogólnych, czyli wówczas, gdy nabyte towary będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Zasada ta ma także zastosowanie w przypadku importu usług.

W takiej sytuacji kwota VAT należnego (wykazana przez polskiego nabywcę) będzie jednocześnie kwotą VAT naliczonego podlegającą odliczeniu (z uwzględnieniem ustawowych wyłączeń). Tak wynika z art. 86 ust. 2 pkt 4 ustawy o VAT.

Należy podkreślić, że odliczenie VAT nie będzie zależne od posiadania faktury od kontrahenta, a od tego, czy został wykazany podatek VAT należny. W ten sposób podatek naliczony i należny z tytułu WNT i importu usług są rozliczane dokładnie w tym samym okresie rozliczeniowym, a w konsekwencji VAT od WNT i importu usług jest w pełni neutralny dla podatnika (przykład).

Jeżeli podatnik nie odliczy VAT w tym terminie, wówczas może tego dokonać w jednym z trzech (lub dwóch - jeśli rozlicza VAT kwartalnie) kolejnych okresów rozliczeniowych. Ponadto, jeżeli podatnik nie odliczy VAT w żadnym z tych terminów, wówczas może tego dokonać poprzez korektę deklaracji, nie później jednak niż w ciągu 5 lat, licząc od końca roku, w którym powstało prawo do odliczenia VAT.

Przykład

Polski podatnik dokonał w sierpniu 2024 r. wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów z firmy niemieckiej. W związku z tym, że nabywca nie otrzymał faktury od unijnego dostawcy, przyjął, że obowiązek podatkowy w wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów powstał w dniu 15 września 2024 r. W deklaracji za wrzesień 2024 r. ujął podatek należny i naliczony z tego tytułu. Nawet jeśli faktura wpłynie do polskiej firmy po kilku miesiącach od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy, to nie musi pomniejszać podatku naliczonego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.)