Samochody w 2014 r. w pytaniach i odpowiedziach

Spółka zawiera umowy o współpracy z handlowcami (tj. osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą), którym przekazuje do użytkowania swoje samochody (spółka ponosi koszty paliwa i eksploatacji tych samochodów). Z umów, na podstawie których dochodzi do przekazania ww. samochodów wynika, że pojazdy te mogą być wykorzystywane tylko i wyłącznie w celach służbowych. Ponadto, aby kontrolować sposób wykorzystania tych samochodów przez handlowców, w każdym samochodzie zainstalowano system GPS. Z tym, że potencjalnie handlowiec może wykorzystać udostępniony mu samochód w celach prywatnych. Czy w tej sytuacji spółce przysługuje prawo do pełnego odliczenia VAT?

Na wstępie należy założyć, że w pytaniu jest mowa o samochodach określonych w art. 86a ust. 4 pkt 1 ustawy o VAT, czyli tych samochodach, których konstrukcja wskazuje na ich przeznaczenie z reguły do użytku prywatnego. I z tego też powodu fakt wykorzystania tych samochodów wyłącznie w działalności gospodarczej (aby uzyskać pełne odliczenie VAT) musi być rozpatrywany w kategoriach obiektywnych (vide: broszura informacyjna zamieszczona przez Ministerstwo Finansów na stronie www.finanse.mf.gov.pl pt. "Nowe zasady odliczania podatku VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi").

W art. 86a ust. 4 pkt 1 ustawy o VAT zostały ustanowione dwie przesłanki, które łącznie muszą być spełnione, aby podatnikowi w stosunku do tego typu samochodów przysługiwało prawo do odliczenia VAT w 100%, tj.:

• sposób wykorzystania ww. pojazdów (zwłaszcza określony w ustalonych przez podatnika zasadach ich używania) wyklucza ich użycie do celów prywatnych,
   
• wykluczenie użytku prywatnego musi zostać potwierdzone prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu pojazdu.

Ustawodawca, formułując ww. warunki dla pełnego odliczenia VAT, nie określił jednak, w jaki dokładnie sposób podatnik ma zapewnić wyeliminowanie użytku prywatnego tych samochodów. W ww. broszurze Ministerstwo Finansów stwierdziło, że podatnik: "(…) Przykładowo może tego dokonać za pomocą wprowadzonych regulaminów, umów, zarządzeń wraz z podjęciem dodatkowych działań zabezpieczających ich wykonanie. Działania te muszą być dostosowane do specyfiki działalności przedsiębiorstwa i sposobu używania dla jego celów pojazdów. Określone przez podatnika zasady używania pojazdów muszą obiektywnie potwierdzać, że pojazd jest wykorzystywany wyłącznie w działalności gospodarczej i nie ma możliwości prywatnego użytku tych pojazdów np. przez pracowników (przykładowo celem dojazdu do swojego miejsca zamieszkania) (…)". Dalej Ministerstwo, wskazując na konkretne okoliczności potwierdzające obiektywnie brak możliwości użytkowania prywatnego samochodu, podało, że taką okolicznością może być nadzór nad używaniem pojazdów w trakcie wykonywania obowiązków służbowych za pomocą GPS. Jednocześnie stwierdzono, że nie można obiektywnie uznać wykorzystywania pojazdu wyłącznie do celów działalności gospodarczej w sytuacji, gdy zostaną wprawdzie ustalone w przedsiębiorstwie podatnika zasady używania pojazdów, ale nie będą istniały żadne zabezpieczenia gwarantujące ich przestrzeganie (przykładowo, będzie istniał zakaz używania przez pracowników pojazdów do celów prywatnych, jednakże nikt nie będzie weryfikował, czy zakaz ten jest respektowany).

Z taką sytuacją nie mamy jednak do czynienia w ww. pytaniu, gdyż spółka zawierając z handlowcami umowy, wprowadziła zakaz używania udostępnionych im samochodów do ich celów prywatnych. Dodatkowo zainstalowała w każdym z tych samochodów system GPS, mający zagwarantować przestrzeganie ww. zasad.

Wydaje się więc, że te działania podjęte przez spółkę wraz z prowadzoną ewidencją przebiegu pojazdu (mającą również potwierdzać wyeliminowanie użytku prywatnego tych samochodów) powinny być wystarczające dla pełnego odliczenia VAT.

Z tym, że z uwagi na brak w przepisach ustawy o VAT jednoznacznych kryteriów w tym zakresie, a także wskazaną przez Czytelnika potencjalną możliwość wykorzystania ww. pojazdów do prywatnego użytku handlowców, warto rozważyć wystąpienie do organu podatkowego z wnioskiem o interpretację przepisów prawa podatkowego, aby w ten sposób ograniczyć ryzyko związane z nieuprawnionym odliczaniem VAT w pełnej wysokości.

Prawo do odliczenia VAT z tytułu poniesienia wydatku (w postaci zakupu towaru lub usługi) dotyczącego pojazdu samochodowego, w przypadku merytorycznej zmiany przepisów od 1 kwietnia 2014 r., należy oceniać na podstawie przepisów obowiązujących na moment powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy danego towaru/usługi (tak też uznało Ministerstwo Finansów w ww. broszurze). Albowiem jak stanowi art. 86 ust. 10 ustawy o VAT prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje u nabywcy w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych towarów/usług powstał obowiązek podatkowy. Tym samym przepisy w zakresie odliczenia VAT, obowiązujące w chwili powstania obowiązku podatkowego po stronie sprzedawcy towaru/usługi, będą wskazywały, czy podatnikowi w ogóle przysługiwało prawo do odliczenia VAT z tytułu poniesionych wydatków, a jeśli tak – to w jakiej wysokości (100%, 60% lub 50% kwoty podatku z faktury).

Podatnik użytkuje samochód ciężarowy z homologacją ciężarową N₁ o dopuszczalnej ładowności powyżej 500 kg. Samochód ten jest wykorzystywany zarówno do celów służbowych, jak i prywatnych podatnika. W marcu 2014 r. podatnik zakupił paliwo do ww. pojazdu, a faktura dokumentująca ten zakup wpłynęła do firmy w kwietniu 2014 r. W jakiej wysokości można odliczyć VAT z ww. tytułu: 50% czy 100% podatku z faktury?

Czytelnik użytkuje samochód, który na podstawie przepisów obowiązujących w okresie od stycznia do marca 2014 r. (tj. art. 86a ust. 2 pkt 6 ustawy o VAT) uprawniał do pełnego odliczenia VAT (m.in. z tytułu zakupu paliwa wykorzystywanego do jego napędu, o czym stanowił art. 88a ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym w ww. okresie). Z tym, że z uwagi na wykorzystywanie tego samochodu zarówno do celów służbowych, jak i prywatnych podatnika oraz fakt, że ww. samochód nie mieści się w katalogu pojazdów zawartym w art. 86a ust. 9 ustawy o VAT w obecnym brzmieniu, to Czytelnikowi od 1 kwietnia 2014 r. nie przysługuje już prawo do pełnego odliczenia VAT. Od 1 kwietnia 2014 r. Czytelnik w stosunku do ww. pojazdu ma prawo do odliczenia VAT w wysokości 50% kwoty podatku z faktury (art. 86a ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT) z tytułu poniesionych wydatków związanych z używaniem tego pojazdu, w tym również od zakupu paliwa (art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej z dnia 7 lutego 2014 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. poz. 312).

Jak wskazano wyżej kwestię związaną z odliczeniem VAT w tym przypadku należy oceniać przez pryzmat przepisów obowiązujących w chwili powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy towaru.

W sytuacji opisanej w pytaniu obowiązek podatkowy u dostawcy paliwa powstał w momencie dokonania dostawy towarów (czyli "wydania" paliwa), a więc w marcu 2014 r. Dlatego też przepisy obowiązujące na ten moment będą decydowały o przysługującym Czytelnikowi prawie do odliczenia VAT z tytułu zakupu paliwa z ww. faktury. W konsekwencji Czytelnik ma prawo do odliczenia VAT w pełnej wysokości, niezależnie od tego, kiedy otrzymał fakturę dokumentującą ten zakup.

» Faktura wystawiona w kwietniu 2014 r. dotycząca opłaty leasingowej za okres marzec–kwiecień 2014 r.

Spółka użytkuje samochód osobowy na podstawie umowy leasingu. Samochód ten jest wykorzystywany do celów służbowych oraz prywatnych pracownika spółki. W dniu 3 kwietnia 2014 r. wpłynęła do firmy faktura z dnia 2 kwietnia 2014 r. dotycząca opłaty leasingowej za okres od 11 marca 2014 r. do 10 kwietnia 2014 r. W jakiej wysokości należy odliczyć VAT z ww. faktury? Czy proporcjonalnie do okresu, do którego odnosi się ww. opłata leasingowa, tj. 60% za 21 dni marca i 50% za 10 dni kwietnia?

Czytelnik użytkuje w ramach umowy leasingu samochód osobowy, który zarówno na podstawie przepisów obowiązujących w okresie od stycznia do marca 2014 r., jak i przepisów obowiązujących od 1 kwietnia 2014 r. nie uprawniał do pełnego odliczenia VAT z tytułu ponoszonych rat leasingowych. Z tym, że w okresie od stycznia do marca 2014 r. podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT w wysokości stanowiącej 60% kwoty podatku z faktury od czynszu (raty), nie więcej niż 6.000 zł w całym okresie użytkowania pojazdu (stosownie do treści art. 86a ust. 8 ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym do końca marca 2014 r.). Zaś od 1 kwietnia 2014 r. Czytelnik ma prawo do odliczenia VAT z tytułu czynszu (raty) lub innych płatności wynikających z zawartej umowy leasingu w wysokości 50% kwoty podatku z faktury (art. 86a ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT).

Kwestię związaną z odliczeniem VAT w omawianym przypadku należy oceniać z uwzględnieniem przepisów obowiązujących w chwili powstania obowiązku podatkowego po stronie wykonawcy usługi.

W sytuacji opisanej w pytaniu obowiązek podatkowy w firmie leasingowej powstał w momencie wystawienia faktury dotyczącej opłaty leasingowej za okres od 11 marca 2014 r. do 10 kwietnia 2014 r., zgodnie z brzmieniem art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b) ustawy o VAT, czyli w kwietniu 2014 r. A zatem przepisy obowiązujące w tym miesiącu zdecydują o przysługującym Czytelnikowi prawie do odliczenia VAT z tytułu ww. opłaty leasingowej. Tym samym Czytelnik ma prawo do odliczenia VAT z ww. faktury w wysokości 50% kwoty VAT z faktury (bez limitu kwotowego).